Hoge Raad steekt een klassieker in een nieuw jasje

Hoge Raad steekt een klassieker in een nieuw jasje

Het Haviltex-arrest was in 1981 een baanbrekende uitspraak over de uitleg van contracten. Niet alleen de letterlijke bewoordingen uit een overeenkomst zijn van belang maar ook de bedoeling van partijen speelt een rol bij de uitleg van een overeenkomst. Woorden zijn immers op zichzelf niet altijd duidelijk. De Haviltex-maatstaf speelt al 40 jaar een belangrijke rol binnen het contractenrecht. De Hoge Raad maakt het nu mogelijk die Haviltex-maatstaf in een overeenkomst uit te sluiten. De subjectieve bedoeling van partijen wordt buiten spel gezet.

Het Haviltex-arrest
Op 13 maart 1981 introduceerde de Hoge Raad het Haviltex-criterium. Bij het Haviltex-criterium dient bij de uitleg van overeenkomsten niet slechts te worden uitgegaan van de letterlijke bewoordingen van de overeenkomst, maar dient er ook te worden gekeken naar de bedoelingen van partijen ten tijde van het sluiten van de overeenkomst. Het is daarbij van belang dat de achterliggende gedachten van beide partijen worden meegewogen en dat er rekening wordt gehouden met hetgeen de contracterende partijen over en weer van elkaar mochten verwachten.

Ruim veertig jaar lang is het Haviltex-criterium van groot belang geweest voor de Nederlandse rechtspraktijk. Op 25 augustus 2023 is de Hoge Raad met een nieuwe baanbrekende uitspraak teruggekomen op de werking van het welkbekende criterium. De Hoge Raad diende zich te buigen over een overeenkomst waarin het Haviltex-criterium nadrukkelijk werd uitgesloten. In de overeenkomst werd benoemd dat een mogelijk geschil slechts mocht worden beoordeeld aan de hand van de letterlijke tekst van de overeenkomst. Laat dat nou precies het tegenovergestelde zijn van de maatstaf die al jaren gehanteerd wordt. De Hoge Raad gaat hier wel in mee.

De kwestie
Het geschil gaat over de uitleg van een overeenkomst die is opgesteld door twee ex-partners. In afwijking van het Haviltex-criterium werd overeengekomen dat de overeenkomst uitsluitend grammaticaal diende te worden uitgelegd.

In de overeenkomst werd bepaald dat de man partneralimentatie aan de vrouw diende te voldoen tot de dag dat de vrouw de pensioengerechtigde leeftijd zou hebben bereikt. Volgens de vaststellingsovereenkomst zou dit op 24 mei 2021 zijn. Later bleek dat sprake was van een verschrijving. De vrouw bereikte pas op 24 mei 2022 de pensioengerechtigde leeftijd. De vrouw was van mening dat op basis van het klassieke Haviltex-criterium diende te worden gekeken naar de bedoeling van partijen bij het aangaan van de overeenkomst. Zo vond zij het niet meer dan logisch dat haar recht op partneralimentatie zou worden doorgetrokken naar haar feitelijke AOW-gerechtigde leeftijd, tot 24 mei 2022 aldus. Dat sprak toch voor zich? De man daarentegen bleef vasthouden aan de einddatum, zoals opgenomen in de overeenkomst.

Wie heeft er gelijk?
In beginsel werd de vrouw in het gelijk gesteld door de kantonrechter. Later concludeerde het gerechtshof dat de rechtbank ten onrechte buiten de grammaticale uitleg van de overeenkomst was getreden. Ondanks dat het begrip  “de pensioengerechtigde leeftijd” op meerdere wijzen kon worden uitgelegd, was het de rechtbank niet toegestaan een eigen interpretatie te geven aan de vaststellingsovereenkomst. Partijen waren immers bij het aangaan van de overeenkomst een uitsluiting van het Haviltex-criterium overeengekomen. Omdat dit betekende dat de letterlijke tekst van de overeenkomst prevaleerde boven de partijbedoelingen, oordeelde het hof dat de datum van 24 mei 2021 niet voor tweeërlei uitleg vatbaar was. Op 25 augustus 2023 bevestigde de Hoge Raad het oordeel van het hof.

Gevolg
Deze baanbrekende uitspraak brengt niet enkel de mogelijkheid tot het uitsluiten van het Haviltex-criterium met zich mee. Partijen kunnen contractueel een eigen uitlegmaatstaf overeenkomen. Van alle andere omstandigheden mag worden geabstraheerd.

Heeft u vragen of wilt u meer weten over de rechten en plichten van contractspartijen? Neem dan vrijblijvend contact op met onze gespecialiseerde advocaten in Heerlen via info@sijbenpartners.nl of bel gerust naar 045 560 2200.